KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARINI KORUMA BÖLGE KURULLARININ OLUŞUM GEREKÇESİ

Ülkemizin Yerküre üzerindeki Coğrafi ve Jeolojik konumu Paleolitik devirlerden beri Anadolu’nun insanlık ailesi tarafından kullanımını zorunlu kılmıştır. Bu kullanım çoğu zaman büyük yerleşik uygarlıklar düzeyinde ya da kavimler göçünün yolu şeklinde olmuştur. Her iki durumda da, topraklarımız insanlığın ortak kalıtına ev sahipliği yapmıştır. Bu kalıtların bir kısmı toprağın altında kültür katmanlarında gizemini korumuş, bir kısmı da bin yıllardır tüm olumsuz koşullara karşın zamana direnmiş ve anıt olma özelliğini sürdürmektedir. İnsanlık tarihinin kesintisiz tüm evrelerinde iskan edilen, Anadolu toprakları neredeyse bir Açık Hava Müzesi gibidir.

Sanayi Devrimi ile ortaya çıkan, çevrenin çok hızlı kullanılması sonucu kirletilmesi ve bitirilmesi sürecinden en çok etkilenen doğal ve tarihsel mirastır. Tek düze yaşamdan daha karmaşık bir yaşama geçmiş olan toplumumuzun yaşam biçimi ve toplumsal tercihleri de değişmiştir. Çağdaş üretim tarzının alt yapısı ve artan nüfus, ülkemizde neredeyse müdahale edilmemiş toprak parçası bırakmamış gibidir. Böylesine yoğun yapılaşma taleplerinin olduğu bir ülkede tek bir kurulun, tüm halkın istemlerine, istenilen zamanda ve etkinlikte müdahalesi düşünülemez. Böylesine önemli ve geniş coğrafyaya yayılmış bu tarihi mirasın, merkezden tek bir kurul ile korunması ve geleceğe aktarılmasının mümkün olmadığı, yaşadığımız toplumsal pratikle görülmüştür.

Bölge Kurullarının oluşumundan önce, ülkemizdeki tüm kültür varlıklarının korunması merkezde tek bir Kurul tarafından yürütülmekteydi. Bu durum çözüm isteyen sorunlara zamanında cevap veremediği gibi, konuları yerinde incelemeden, yerel yönetimlerden hiç bir görüş alınmadan sadece dosya içindeki belgelerle, karar verilmesi, çok büyük aksaklıklara ve uzun süre beklemelere neden oluyordu. Bölge Kurullarının kurulması ile sorunların Kurullarda görüşülmesi süreci, birkaç gün kadar kısa bir süreye inmiş olup, acil konularda anında müdahale etme ve yerel yönetimlerle eşgüdümlü şekilde sorunlara çözüm getirme olanağı sağlanmıştır. Aynı zamanda başvuru sahiplerinin arzu ettikleri taktirde Kurul Toplantılarına katılarak görüşlerini açıklama olanağı sağlamıştır. Bir kültür varlığı için karar tek taraflı olmayıp, Üniversite, Bakanlık, Yerel Yönetim ve Vatandaşın katılması ile alınmaktadır. Böylece sorunlara en gerçekçi şekilde çözüm bulunmaktadır. 1985 yılında kurularak faaliyete geçen Müdürlüğümüz, bölgemizdeki kültürel ve doğal mirasın korunmasında önemli hizmetler göstermiş ve çalışmalarına devam etmektedir.

KORUMA BÖLGE KURULLARININ OLUŞUMUNUN YASAL DAYANAĞI

Koruma Bölge Kurullarının görev, yetki ve çalışma şekli:

Madde57–(Değişik:17/6/1987-3386/14md.)
Koruma bölge kurulları, Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde olmak kaydıyla aşağıdaki işleri yapmakla görevli ve yetkilidir.

 a) Bakanlıkça tespit edilen veya ettirilen korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının tescilini yapmak,

b)Korunması gerekli kültür varlıklarının gruplandırılmasını yapmak,
c) Sit alanlarının tescilinden itibaren üç ay içinde geçiş dönemi yapı şartlarını belirlemek, 
d) Koruma amaçlı imar planları ile bunların her türlü değişikliklerini inceleyip karar almak, 
e) Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının koruma alanlarının tespitini yapmak,

f) Korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarından özelliklerini kaybetmiş olanlarının tescil kaydını kaldırmak,

 g) Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve koruma alanları ile sit alanlarına ilişkin uygulamaya yönelik kararlar almak. (1)

(Ek:11/02/2009 tarih, 27138 sayılı R.G.)16/6/2005 tarihli ve 5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun uyarınca ilan edilen yenileme bölgelerinde yenileme projelerini onaylamak üzere 5366 sayılı Kanun uyarınca oluşturulan Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları da bu maddede belirtilen işleri yapmakla görevli ve yetkilidir.

(Değişik fıkra: 27/07/2004 tarih, 25535 sayılı R.G.)Koruma bölge kurullarının başkan ve yardımcıları, üyeler arasından kurulca seçilir. Başkanın yokluğunda kurula, başkan yardımcısı başkanlık eder.

(Değişik fıkra: 27/07/2004 tarih, 25535 sayılı R.G.)Koruma bölge kurulları, toplantıya katılması gereken üyelerin salt çoğunluğuyla toplanır ve toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğu ile karar alırlar. Ancak karar yeter sayısı Bakanlık ve Yükseköğretim Kurulunca seçilen üye sayısının salt çoğunluğundan az olamaz. Alınan kararlar bu Kanun ve ilke kararlarındaki dayanakları ile bilimsel gerekçeleri belirtilerek yazılır.

(Değişik fıkra: 4/2/2009-5835/3 md.) Koruma bölge kurullarının teknik ve idari hizmetleri, koruma bölge kurulu müdürlükleri tarafından yürütülür. Üçten fazla koruma bölge kurulu bulunan illerde, kurullar arasında teknik ve idari işlerde koordinasyonu sağlamak üzere koruma bölge kurulları koordinasyon müdürlüğü kurulur. Koruma bölge kurulu müdürlükleri, koruma bölge kurulları koordinasyon müdürlüğüne bağlı olarak çalışır.

(Ek fıkra:27/07/2004 tarih, 25535 sayılı R.G.)Koruma bölge kurulu, belgeleri tam olarak koruma bölge kuruluna ibraz edildiği tarihten itibaren, koruma amaçlı imar plânlarını en geç altı ay, uygulamaya yönelik projeleri ise en geç üç ay içinde karara bağlar.

(Ek fıkra:27/07/2004 tarih, 25535 sayılı R.G.)Taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları, bunların koruma alanları ve sit alanlarında, 3194 sayılı İmar Kanununun 21 inci maddesi kapsamına giren ruhsata tâbi olmayan tadilat ve tamiratlar; özgün biçim ve malzemeye uygun olarak, bünyesinde koruma, uygulama ve denetim büroları kurulmuş idarelerin izin ve denetimi ile yapılır. Bunların dışında her türlü inşaî ve fizikî müdahale koruma bölge kurulunun izni ile yapılır.

(Ek fıkra:27/07/2004 tarih, 25535 sayılı R.G.)Ancak, koruma amaçlı imar plânı onaylanmış sit alanlarında, taşınmaz kültür varlığının bulunduğu parseller dışındaki inşaî ve fizikî müdahaleler, koruma amaçlı imar plânı hükümleri doğrultusunda, bünyesinde koruma, uygulama ve denetim büroları kurulmuş idarelerin izin ve denetimi ile yapılır.

(Ek fıkra:27/07/2004 tarih, 25535 sayılı R.G.)Vakıflar Genel Müdürlüğü idare ve denetiminde olan mazbut vakıfların veya mülhak vakıfların mülkiyetindeki kültür varlıklarının 3194 sayılı İmar Kanununun 21 inci maddesi kapsamına giren ruhsata tâbi olmayan tadilat ve tamiratları, özgün biçim ve malzemeye uygun olarak Vakıflar Genel Müdürlüğünce yaptırılır.

(Ek fıkra:27/07/2004 tarih, 25535 sayılı R.G.)Taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile bunların koruma alanlarında yapılan tadilat ve tamiratlara ilişkin uygulama öncesi ve sonrasına ait rapor ve belgeleri, ilgili idareler ve Vakıflar Genel Müdürlüğünce ilgili koruma bölge kurulu müdürlüklerine gönderilir.

(Ek fıkra:27/07/2004 tarih, 25535 sayılı R.G.)Bu maddenin uygulanmasına ilişkin hususlar Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.

 (**ilgili mevzuat)

Koruma Bölge Kurullarının oluşumu:

Madde 58 –(Değişik: 17/6/1987 - 3386/15 md.) Koruma Bölge Kurulları aşağıda belirtilen üyelerden oluşur;

a)     Arkeoloji, sanat tarihi, hukuk, mimari ve şehir plancılığı konularında uzmanlaşmış kişiler arasından Bakanlıkça seçilecek beş temsilci, (1)

b)      Yükseköğretim Kurulunca, kurumlarının arkeoloji, sanat tarihi, mimarlık, şehircilik bilim dallarından aynı daldan olmamak üzere iki öğretim üyesi,

c)       Görüşülecek konu, belediye sınırları içinde ise ilgili belediye başkanı veya teknik temsilcisi, dışında ise ilgili valilikçe seçilecek teknik temsilci,

d)      Görüşülecek konu, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile ilgili ise Bayındırlık ve İskan Müdürlüğünden bir teknik temsilci,

e)      Görüşülecek konu, Vakıflar Genel Müdürlüğü ile ilgili ise Vakıflar bölge müdürü veya teknik temsilcisi,

f)         Görüşülecek konu, Çevre ve Orman Bakanlığı ile ilgili ise konuyla ilgili teknik temsilci.

g)     (Ek:27/07/2004 tarih, 25535 sayılı R.G.)Görüşülecek konunun müze müdürlüğünü ilgilendirmesi halinde ilgili müze müdürü.

Ayrıca kurula oy hakkı olmamak kaydıyla danışman uzman çağırılabilir.

(Ek fıkra:27/07/2004 tarih, 25535 sayılı R.G.)İlgili meslek odaları koruma bölge kurulu toplantılarına gözlemci olarak katılabilirler.

Koruma Bölge Kurulları; 4848 Sayılı Yasa gereği oluşturulan Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olarak çalışmakta olup, idari ve raportörlük hizmetleri, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne bağlı Kurul Müdürlüklerince yürütülmektedir.

ADANA KORUMA BÖLGE KURULU’NUN OLUŞUMU VE

HİZMET ALANININ ÖZELLİKLERİ

Bölgemizde, Yumuktepe, Gözlükule gibi prehistorik arkeolojik istasyonlar, Sirkeli gibi çok önemli Hitit merkezleri, Kelenderis, Holmi, Ura,  Aegea, Magarsus,  gibi Grek Koloni Kentleri, Silifke, Anavarza,  Commana gibi tipik Hellenistik ve Roma antik kentlerinin yanısıra, Selçuklu, Osmanlı ve geleneksel mimarimizin egemen olduğu Mersin gibi yoğun iskana maruz kalmış, büyük yerleşim alanları vardır. Hitit, Asur, Part, Mezopotamya kültürleri, Grek, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı kültürlerinin bir arada yaşadığı, diğer kültürlerin de geçiş istasyonlarının olduğu büyük bir Arkeoloji Iaboratuarında çalışıyoruz.

Tüm bölgenin Kültürel ve Doğal mirası Müdürlüğümüzce envanterlenerek dosyalanmış ve arşivlerimizde yerini almıştır.

Ülkemiz insanının hoşgörüsünü ve başka kültürlere saygısını gösteren Mersin Şehir Mezarlığının sit alanı ilanı (Hıristiyan-Musevi ve İslami mezarlar aynı mezarlık içinde), tüm Akdeniz kıyı şeridindeki Antik Kentlerin Arkeolojik sit olarak ilan edilmesi, Mersin, Tarsus, Adana, Kozan Merkezlerinde geleneksel yapı mimarisi ve yaşamı anıtlaştıran Kentsel Sit Alanı ilanları, ovada yerleşimin tipik örnekleri olan Höyüklerin tescili, bölgemizdeki tarihsel su yolu ve karayollarının, köprülerin tescil ve sit ilanları, tüm Doğu Akdeniz’deki Ada ve Adacıkların sit alanı ilanları yoluyla Bölgemizdeki koruma çalışmaları devam ettirilmiştir.

Hizmet verdiğimiz yerler Doğu Akdeniz Kıyı Şeridi olan, MERSİN- ADANA  İlleri hizmet alanımıza giren yerlerdir.  

KURULUMUZUN GÖREVLERİ VE ÇALIŞMA YÖNTEMİ

            Üyelerimizin yedi tanesinin şehrimizin dışından gelmesi; Kurul gündeminin sürekli açık olması, zaman ve Kamu kaynaklarının doğru ve verimli kullanımı açısından, Kurul toplantıları ayda bir kez, genelde 4 gün, konuların yoğunluğuna göre bazen 5 gün olarak düzenlenmektedir.

1-     3386 ve 5226 sayılı yasa ile değişik 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası, bu yasaya bağlı çıkartılmış, yürürlükte olan yönetmelik, yönerge, tüzük, Yüksek Kurul ilke kararları, Bakanlığımızın yayınladığı genelgeler, ilgili Bakanlıkların korumaya ilişkin çıkardıkları yönetmelikler ve Kamu İdaresinin bir bütün olarak uyması gerektiği tüm mevzuat kapsamındaki yetki ve yükümlülükler çerçevesinde

2-     Müdürlüğümüz hizmet alanımıza giren 2 vilayette kültürel  mirasın tespiti, tescili, kullanımı, korunması ve bu mirasa ilişkin tüm hizmetleri yürütmektedir.

3-     Sorunların çözümünde, genelde makro ölçekli planlamalar ve ölçütlerde çözüm üretilmekte, parsel bazındaki çözümlemeler ikincil sırada yer almaktadır.

4-     Tespit ve tescil işlemleri, koruma imar planları ve yeni bilimsel nitelikli sit alanlarının oluşturulmasına çalışılmaktadır.

5-     Bilimsel ölçütlere dayalı olmayan sit alanları üzerinde, ekip çalışması anlayışıyla yeniden irdeleme yapılmaktadır.

6-     Alınan kararların yasalar ve ilke kararlarıyla çelişmemesi ve Devletin sürekliliği ilkesi ile ters düşmemesine özen gösterilmektedir.

7-     Olanaklar ölçüsünde tescili yapılan taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve sit alanları düşük ölçekte haritalara işlenmeye çalışılmaktadır.

8-     Gündemimizin tıkanmaması için toplantılarda en seri şekilde karar üretilmeye çalışılmaktadır.

9-     Toplantı günü içinde dosyalar karara bağlanarak kararlar Kurul üyelerince imza altına alınmakta, toplantıların bitiminde alınan kararlar gerekli yerlere Müdürlüğümüzce dağıtılmaktadır.

10- Kurul toplantılarımız rutin olarak Döşeme Mahallesi Ahmet Cevdet Yağ Bulvarı No:7 Seyhan Adana adresinde bulunan Müdürlük binamızda yapılmaktadır.

11- Olanaklarımız ölçeğinde kamusal çıkar ve sorunların yoğunlaştığı hizmet alanımıza giren il ve ilçelerde de toplantı düzenlenmektedir.

HİZMET BİNAMIZ

İlimiz Seyhan ilçesi,  Döşeme Mahallesi, 60102 Sokak No: 9 SEYHAN / ADANA Adana Arkeoloji Müzesi Kompleksinde hizmet üretilmektedir.