ADIYAMAN

Adıyaman ili merkezi Orta Fırat bölümü içinde yer alır. Kuzeyde bulunan Çelikhan ile Gerger ilçesinin bir kısmı Doğu Anadolu Bölgesine, Batıda bulunan Gölbaşı ile Besni ilçesinin bir kısmı ise Akdeniz Bölgesine dahil edilmiştir.

Adıyaman ilinin Kuzeyinde Malatya ili (Pütürge, Yeşilyurt ve Doğanşehir ilçesi), Batıda Kahramanmaraş ili (Merkez ile Pazarcık ilçesi), Güneybatıda Gaziantep (Araban ilçesi), Güneydoğuda Şanlıurfa ili (Siverek, Hilvan, Bozova ve Halfeti ilçeleri), Doğuda ise Diyarbakır ili (Çermik ile Çüngüş ilçesi) bulunmaktadır. Merkez ilçe dahil 9 ilçesi ile 406 köyü vardır. İlçeleri Merkez, Besni, Çelikhan, Gerger, Gölbaşı, Kahta, Samsat, Sincik ve Tut ilçeleridir. Adıyaman ili 370 25' ile 380 11' kuzey enlemi, 370 ve 390 doğu boylamı arasında yer alır. Adıyaman ilinin yüzölçümü 7 614 km2 , göller ile 7.871 km2 olup, rakımı 669 m dir.

Eski coğrafyacı ve tarihçilere göre: Güneyde Arap Yarımadasından, Kuzeyde Toros sıradağlarına doğru uzanan Arap çöllerinin sona erdiği yerde, Toros sıra dağlarının eteklerinde verimli topraklar yer almaktadır. Arap çöllerini kuzeyden bir ay gibi saran bu topraklara binlerce yıldan beri (Verimli Ay (Hilal) adı verilmiştir. Ortadoğu Ülkelerinin merkezinde yer alan cerimli Ay (Hilal) topraklarında Asya, Avrupa ve Afrika kıt' alarından gelen ana kara yolları birbirlerini kesmektedir. Tarih boyunca Verimli Ay (Hilal) bölgesi ana ticaret yollarının kavşak noktalarında, büyük ticaret ve sanayi şehirleri doğmuş, büyümüş, yıkılmış ve yerlerine yenileri kurulmuştur. Verimli Ay (Hilal) bölgesinin bir parçası sayılan Orta Fırat Bölümünün illerinde olan Adıyaman şehri, Cerimli Ay (Hilal) bölgesinin en üst sınırını oluşturmaktadır. Adıyaman ili uygun coğrafi özellikleri dolayısıyla ile tarihin her döneminde insanların yaşamayı tercih ettikleri bir yerleşim bölgesi olmuştur.

CUMHURİYET ÖNCESİ
Adıyaman,tarihinin bilinen en eski yerleşim yerlerinden biridir.Adıyaman Palanlı Mağarasında yapılan incelemelerde kent tarihinin M.Ö40.000 yıllarına kadar uzandığı anlaşılmıştır.Yine Samsat-Şehremuz Tepede'deki tarihi bulgulardan M.Ö.7.000 yılına kadar Paleolitik M.Ö.5.000 yıllarına kadar Neolitik M.Ö.3.000 yıllarına kadar Kalkolitik ve M.Ö.3.000-1.200 yılları arasında da Tunç çağı dönemlerinin yaşandığı anlaşılmıştır.Bu dönemde bölge Hititlerle Mitaniler arasında el değiştirmiş ve Hitit devletinin yıkılmasıyla (M.Ö.1.200) karanlık bir dönem başlamıştır.M.Ö.1.200'den frig Devletinin kuruluşu olan M.Ö.750 yılları arası dönemle ilgili olarak yazılı kaynağa rastlanmamıştır.Ancak;bu dönemde yöre ,Asur etkisine girmeye başladığından,samsat'ta bulunan Asur etkili mühürler ve Kahta Eskitaş Köyünde bulunan Hitit Hiyeroglif'li kitabeler,Anadolu'daki tarihi sislilerin ilimizdede aynen devam ettiğini göstermektedir.Bu dönemde de Adıyaman ve çevresinde Hitit Devletinin yıkılmasıyla ortaya çıkan Geç Hitit şehir devletlerinden biri olan Kummuh Devleti hüküm sürmektedir. M.Ö.900-700 yılları arasında yöre Asur etkisine kalmakla birlikte,Asurlular tamolarak egemen olamazlar.6.yüzyılın başlarından itibaren yöreye Persler hakim olur ve yöre Satrap'lar(valiler)eliyle yönetilir.M.Ö.334 yılında Makedonya kralı Büyük İskender'in Anadolu'ya girmesiyle Pers'ler hakimiyetini kaybetmiş ve M.Ö.1.yüzyıla kadar yörede Makedonyalı selevkos Sülalesi hüküm sürmüştür.Bu sülalenin gücünün zayıfladığı sıralarda,Kral mithradetes 1 kallinikos Kommagene krallığının bağımsızlığını ilan etmiştir.(M.Ö.69) Başkenti Samosota (Samsat) olam Kommagene Krallığı,egemenliğini M.S.72'ye kadar sürdürmüş,bu tarihte yöre Roma imparatorluğunun eline geçmiş ve Adıyaman Roma İmparatorluğunun Syria(Suriye)Eyaletine,6.Lejyon olarak bağlanmıştır.Roma İmparatorluğunun 395 yılında Btı ve Doğu Roma olarak ayrılmasıyla Adıyaman Doğu Roma İmparatorluğuna katılmıştır.643 yılından itibaren bölgeye İslam akınları başlamakla birlikte İslam hakimiyeti ancak 670 yılında Emevi'lerle kurulur.758 yılında ise,2,Abbasi komutanlarından Mansur İbni Cavene'nin hakimiyetine girer.926 yılına kadar Abbasi hakimiyetinde kalan II'de bu tarihte Hamdanilerin egemenliği başlar.958yılında yöre yeniden Bizanslıların eline geçer.

1114-1181 yılları arası yöreye Türk akınları olur.1204-1298 yılları arasında Samsat ve yöresini Anadolu Selçukluları ele geçirir.1230-ve1250 yıllarında Moğol saldırıları yaşanır.1298'de yöre ve ilimiz Memlüklülerin eline geçer.1393 yılında Adıyaman bu kez de Timurlenk tarafından yağmalanır.Büyük bir istikrarsızlığın olduğu ortaçağ boyunca Adıyaman,Bizans,Emevi,Abbasi,Anadolu Selçukluları,Dulkadiroğulları arasında el değiştirmiş ve nihayet Yavuz Sultan Selim'in iran seferi sırasında 1516 yılında Osmanlı topraklarına katılmıştır.Osmanlı topraklarına katılan Adıyaman,başlangıçta merkezi Samsat'ta bulunan bir Sancakla Maraş Beylerbeyliğine bağlıyken,Tanzimattan sonra bir kaza olarak Malatya'ya bağlanmıştır.

CUMHURİYET DÖNEMİ
Cumhuriyetin kuruluşundan 1954 yılına kadar eski eski idari yapısı korunarak Malatya'ya bağlı kaza konumunda olan Adıyaman 1 aralık 1954 tarihinde 6418 sayılı kanunla Malatya'dan ayrılarak müstakil il haline gelmiştir.     

İdari Yapı
•  Adıyaman 1841 yılında ilçe olmuş 1849 yılında Sancak olarak Diyarbakır'a bağlanmıştır.

•  1859 yılında Malatya'nın Sancak olması ile Adıyaman ilçe olarak Malatya ya bağlanmıştır.

•  01.12.1954 Tarih ve 6418 sayılı Kanun ile Adıyaman İl olmuştur.

•  Merkez ilçe dahil olmak üzere Adıyaman ilinin 9 ilçesi 19 Kasaba Belediyesi 393 köyü ve 609 mezrası olmak üzere toplam 1030 yerleşim birimi mevcuttur.

Sosyal Yapı 
•  Adıyaman ilindeki yapılaşmada eski Adıyaman bölgesinde kerpiç veya taş duvar evlerine rastlanmaktadır. Bu bölge dışında ise genel yapı olarak çok katlı betonarme binalar çoğunluktadır. Eski Samsat ilçesinin Atatürk Barajı  Gölü altında kalması ile ilçe halkının büyük bir çoğunluğu İl Merkezini tercih etmeleri sonucu, kent merkezinde 1990'dan itibaren konut yapımında modernleşmeye  doğru gidilmiştir.   

SANAYİ
Adıyaman da Sanayi, 1967 Yılında Faaliyete giren ve devlet kuruluşu olan Sümerbank (Pamuklu Sanayi İşletmesi ) ‘la başlamıştır. Daha sonra yine Devlet Kuruluşu olan Süt, Çimento Fabrikaları ile Sanayi gelişme göstermiştir. 1988 yılına kadar sanayileşme konusunda ciddi bir gelişme olmaz. Ancak bu tarihten sonra ülkemiz ekonomisindeki sanayileşme çabaları ve sanayinin teşvik edilmesi sonucu yatırımların hızlandığı gözlenmiştir. Özellikle yöresel ihtiyaçların sonucu olarak tarıma dayalı un ve tekstil fabrikalarının sayısı hızla artış göstermiştir.

Adıyaman sanayii çoğu orta ve küçük işletme ölçeğinde toplam 90 adet işletmeden oluşmaktadır. Bu işletmelerin çoğunluğu tarıma dayalı sanayi dallarında faaliyet göstermektedirler. Bu işletmelerde istihdam edilen işçi sayısı ise toplam 5053 kişidir. Yani bir işletmede çalışan işçi sayısı ortalama 56 kişidir.

TİCARET
Adıyaman’da ticaretin yeterince geliştiğini söylemek mümkün değildir. Ancak, mevcut tarım ağırlıklı potansiyeli ve son yıllarda sanayisinde gösterdiği performans ile tarımsal ürün çeşit ve verimliliğinde beklenen artışların gelecekte ticari hayatı olumlu yönde etkileyeceği söylenebilir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesinin diğer illeri gibi Adıyaman’da da iç ticaret ağırlıklı olarak tarıma dayanmaktadır. Mevcut sanayi yapısı da tarımsal kaynak potansiyeline bağlı olarak gelişme göstermiştir.

El sanatlarına yönelik olarak kilim, savan ve el dokuma halıları üretilmekte, iç ve dış pazarlarda satılmaktadır. Bunların dışında tarım ürünleri yanında tekstil sektöründe üretimi gerçekleştirilen iplik ve hazır giyim ya ihracatçı firmalara satılmaktadır Ticaret sektörünün GSYİH ‘sandaki payı % 10,1 olup, GSYİH’ ya katkısı 12.802.331 Milyon TL dir. Doğrudan iç ve dış piyasada satışa arz edilmektedir.

Ticaret sektörü, gerek sanayileşme ve kentleşme olgularıyla iki yönlü bağlantısı, gerekse yarattığı gelir ve istihdam bakımından il ekonomisinin önemli sektörlerinden biri olmaya adaydır. Tarım ürünleri içerisinde buğday,arpa, nohut, mercimek, pamuk, tütün, fıstık ve üzüm gibi ürünler komşu illere gönderilmektedir.

PETROL
TPAO FAALİYETLERİ
Ülkemiz genelinde çıkarılan ham petrolün % 60’ına yakın kısmı Adıyaman’daki kuyulardan elde edilmektedir. Ancak son yıllarda yeni petrol kuyularının açılması yavaşladığından üretimde de buna paralel bir düşme gözlenmiştir.

Petrol üretimi sadece TPAO tarafından değil, bölgede faaliyette bulunan özel sektöre ait işletmeler tarafından da yürütülmektedir. Aşağıda tabloda yer alan petrol verilen üretim değerleri sadece TPAO’nun üretimlerini içermektedir. Özel sektör üretim miktarı yaklaşık 1.000.000 varil/ yıl dır.

Adıyaman TPAO da günlük 400 m3 gaz üretilmektedir üretilen gaz Adıyaman istasyonlarında ve bölge tesislerinde kullanılmaktadır. Üretilen ham petrol Botaş kanalı ile TÜPRAŞ’a satılarak değerlendirilmektedir.

MADENCİLİK
Adıyaman Maden kaynakları bakımından zengin bir İl dir. Bu kaynaklardan bazıları ham petrol,kömür, çimento, mermer,tuğla-kiremit ham maddeleri, manganez, demir,bakır cevherleri, Fosfat,Maden suyu ve kaplıca suyudur.

ENERJİ
Enerji tüketimini sanayi ile doğrudan ilgisi bulunduğundan ilimizdeki enerji durumu son yıldaki alınan elektrik enerji miktarı 648.901.362 KWh, satılan elektrik enerjisi ise 513.295.305 KWh.dır. tüketilen elektrik enerjisinin %60 sanayide, %16 meskenlerde, kalan %24’lük kısım ise diğer alanlarda kullanılmıştır.Sanayide kullanılan elektrik enerjisi diğer müşteri gruplarına göre önemli bir yere sahiptir. Sanayi tüketimleri içerisinde Adıyaman Çimento fabrikası, TPAO sondaj tesisleri, Tekstil Fabrikaları ilk sıraları oluşturulmaktadır.

İlimiz kalkınmada öncelikli iller arasında yer aldığından, tüm abone gruplarında %10-12 arasında indirimli elektrik satışı yapılmaktadır.

Ayrıca teşvik kredisi ya da KOBİ kredilerinden yararlanan tüm sanayi kuruluşlarına 1999 yılından itibaren başlamak üzere elektrik enerji bedellerinden, ilk yıl için %50, ikinci yıl için %40, üçüncü yıl için %25 indirim uygulaması yapılmış ve bu uygulama halen devam etmektedir.
İlimiz Atatürk Barajı ve Karakaya Barajı HES’larına çok yakın olduğundan sağlıklı bir biçimde elektrik enerjisi alabilmekte ve gerilim düşümü vb. gibi olumsuzluklar ilimizde yaşanmamaktadır.

Şehir şebekeleri, dağıtım hatları ve diğer elektrik tesisleri yönünden altyapı çalışmaları tümüyle tamamlanmış ve yenilenmiş olan ilimizde, tüm OG gerilimi 33 kV.dır.
Elektrik enerjisi yönünden İlimiz ve İlçelerinde önemli bir problem bulunmamaktadır.

İlimize 2000 yılı için 648.901.362 KWh elektrik enerjisi satın alınmış ve bunun 513.295.305 KWh'i satılmıştır.

TARIM 
TOPRAK YAPISI
İklim, topografya ve ana madde farklılıkları nedeniyle Adıyaman ‘da değişik topraklar oluşmuştur. Bu değişik toprakların yanısıra, toprak örtüsünden yoksun bazı arazi tipleri de bulunmaktadır. İlin genel toprak yapısı ¾ oranında Killi-Tınlıdır. Nehir ve çay kenarlarında alüvyonlu sahalara da rastlanmaktadır.

Adıyaman İlinin I. Sınıf tarım arazilerinin büyük bir çoğunluğu, Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında inşa edilen Atatürk Barajı Göl Sahası altında kalmıştır. Toplam toprak alanları içindeki I. Sınıf arazilerin oranı %3,6 ‘dır. İlin mevcut toprak alanları içinde en büyük yüzdeyi VII. Sınıf topraklar oluşturmaktadır.

HAYVANCILIK
Tarımın kollarından biri olan hayvancılık, ilimizde istenen seviyelerde olmayıp gün geçtikçe ilerleme kaydetmektedir. 

Tarım yapılmayan marjinal alanlarda hayvansal protein ihtiyacı, Keçi yetiştiriciliği ile karşılanmaktadır. Son yıllarda ahır hayvancılığına doğru çiftçinin yöneldiği gözlenmektedir. 

SU ÜRÜNLERİ
İlimiz Baraj Gölleri, Doğal Göller, Akarsular ve Kaynak Suları ile çok büyük bir su potansiyeline sahiptir. Bu suların pek çoğu Kültür Balıkçılığı yapmaya müsaittir. İlimiz sınırları içinde Yüzer Ağ Kafeslerde Alabalık Yetiştiriciliği yapılmaktadır. 2000 yılı toplam su ürünleri üretim miktarı ise 543.480kg.’dır.